Oudewaterse Moord

In 1572 waren Jan en Claes Pietersz van der Lee uit Oudewater als Watergeuzen aanwezig bij de inname van Den Briel. Vervolgens gingen zij naar Oudewater om het stadsbestuur ervan te overtuigen zich aan te sluiten bij de Opstand. Nog datzelfde jaar stond het regeringsleger voor de poorten in een poging het te heroveren voor de koning. Maar de poorten werden snel gesloten en de aanval mislukte. Vervolgens was Oudewater aanwezig bij de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht van 19 tot 23 juli.

Pas in 1575 was er weer sprake van oorlogsdreiging. Na moeilijke jaren van dijkdoorbraken, rondzwervende geuzen, deserteurs en een pestepidemie in 1574 werd er in 1575 een goede oogst verwacht. Waarschuwingen om de juist herstelde dijken weer door te steken, werden in de wind geslagen.

In juli signaleerde Oudewater het regeringsleger en verzocht de prins van Oranje om hulp. Het was echter zinloos om de dijken in de zomer door te steken. Op 6 augustus werd de stad opgeëist met de belofte dat de verdedigers vrije aftocht als zij hun wapens achterlieten. Het stadsbestuur vroeg drie dagen de tijd voor een besluit, maar kreeg twee uur. Daarna begon de beschieting. Huursoldaten en de schutterij verdedigden met vrouwen en kinderen de stad. Op 7 augustus nam het regeringsleger de stad in. Een deel van de bevolking werd vermoord en de stad werd deels door brand verwoest. Deze gebeurtenis staat bekend als de Oudewaterse moord. Nog ieder jaar wordt deze gebeurtenis in de stad herdacht.