Alteratie van Amsterdam: revolutie zonder bloedvergieten

Van de Hollandse steden was Amsterdam één van de laatste die het Spaansgezinde kamp verliet en overstak naar de zijde van Willem van Oranje.

Waar de Staten van Holland in 1572 de kant van opstandenleider Willem van Oranje kozen, bleef Amsterdam met zijn katholieke stadsregering trouw aan koning Filips II. De ‘paapse’ stadsbestuurders wilden niet dat de gereformeerde godsdienst een voet aan de grond zou krijgen. Daardoor raakte de stad geïsoleerd, ook in economisch opzicht. Daar zorgden ook de geuzen voor. Die wierpen bij Amsterdam blokkades op die de handel bemoeilijkten.

Eind 1577 probeerden de watergeuzen de stad bij verrassing in te nemen voor Oranje. Die aanslag mislukte. Drie maanden later sloot Amsterdam zich alsnog aan bijde prins, samen met andere steden van Holland en Zeeland. Op 8 februari 1578 werd dit bekrachtigd met de ratificatie van de Satisfactie van Amsterdam. Toch bleef het stadsbestuur ook hierna in werkelijkheid grotendeels Spaansgezind.

Dat veranderde op 26 mei 1578. Op die dag grepen de protestanten de macht in de stad. Zij zetten de katholieke stadsregering af. Drie dagen later installeerden de protestanten de nieuwe stadsraad. Die bestond uit dertig protestanten en tien katholieken. De gebeurtenis staat bekend als de Alteratie van Amsterdam. Een revolutie zonder bloedvergieten. Wel eentje met gevolgen, voor de katholieken. Die mochten niet meer openlijk hun geloof belijden. En de stedelijke overheid hief alle kloosters op.