Symposium Gelderse rampen
START
EIND
LOCATIE
ORGANISATOR
PROGRAMMA
TELEFOON
Programma
10.30-11.00 uur Ontvangst met koffie
11.00-11.30 Jaarvergadering
Symposium: Gelderse Rampjaren
In 2022 wordt ‘het’ Rampjaar 1672 herdacht, waarin de Republiek der Verenigde Nederland te land en ter zee werd aangevallen door een overmacht aan Engelse, Franse, Keulse en Münsterse strijdkrachten. Voor Gelre, dat snel onder de voet gelopen werd, betekende dit het begin van een traumatische periode die op langere termijn tot verlies van politieke zelfstandigheid leidde omdat de Geldersen na hun snelle overgave weinig vertrouwen meer genoten in het machtige westen van de Republiek. Tijdens het symposium wordt aandacht besteed aan dit cruciale jaar, maar 1672 was niet het enige rampjaar. 1572 wordt dit jaar door een aantal gemeenten herdacht als het jaar waarin de Nederlandse natie geboren werd, maar voor sommige gebieden en plaatsen was ook dat een rampjaar als gevolg van oorlogsschade. En bovendien vonden in de vroegmoderne tijd velerlei rampen plaats, zeker niet alleen van politiek-militaire aard: epidemieën, extreem weer, muizenplagen en overstromingen. Ook overstromingen komen op het symposium aan de orde.
11.30-12.00 uur Christiaan te Strake – Introductie; Zutphen in 1672
Christiaan te Strake geeft een introductie over het Stedelijk Museum Zutphen en gaat in op het rampjaar 1572 voor Zutphen en op het beleg van Zutphen in 1672.
12.00-12.45 Ronald de Graaf – ‘Van de vierde orde’, Lodewijk XIV steekt de Rijn over op 12 juni 1672. Alles over de Passage du Rhin
Deze presentatie gaat over een roemruchte episode uit het Rampjaar: de Franse aanval bij het Tolhuis. Eerst laat De Graaf zien wat het ‘specifieke kenmerk’ is van de Gelderse geschiedenis: de offensieve en defensieve mogelijkheden van de grote rivieren. Daarna vertelt hij over de Passage aan de hand van zijn eigen onderzoek voor het Verhaal van Gelderland en dat van Ingrid Jacobs en Jochem van Eijsden. Dit geeft samen een goed beeld van de oversteek.
12.45-13.45 Lunch
13.45-14.30 Jacob Knegtel – Eeuwenlang oorlog. Brabant en de totstandkoming van de Zuiderwaterlinie
Collectief zijn we bekend met het verhaal van de Fransen die in het Rampjaar 1672 voor de Oude Hollandse Waterlinie stonden en daarmee Holland net niet in handen kregen. Dit verhaal vormt maar een deel van een groter verhaal: de landsverdediging van de Republiek. Een onderbelichte provincie speelt de hoofdrol in dat verhaal, namelijk Brabant. Dit gebied lag tussen de eeuwige oorlogsdreiging uit het zuiden en de Republiek in, en hier werd inundatie vanaf het begin van de 17de eeuw dan ook geperfectioneerd. Menno van Coehoorn legde hier uiteindelijk een waterlinie aan die een nieuw Rampjaar voor eens en voor altijd moest voorkomen: de Zuiderwaterlinie.
14.30-15.15 Marianne Kasteel en Johan Visser – Oorlog in de Achterhoek en Zutphen in 1572
In 2022 wordt het jaar 1572 uitgebreid herdacht. 1572 was een kanteljaar in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Lange tijd is het gezien als het begin van de ‘geboorte van Nederland’. Recente inzichten laten zien dat de strijd in 1572 veel kenmerken had van een burgeroorlog, zo ook in Gelre. In Oost-Nederland leidde graaf Willem van den Bergh de campagne. In hoog tempo kreeg hij de meeste steden in Gelre en Overijssel onder controle. Marianne Kasteel en Johan Visser onderzochten de gebeurtenissen in Gelre en staan in deze lezing stil bij de vraag hoe het kon dat de oorlog zo snel verspreidde en nadelig uitpakte voor veel inwoners.
15.15-16.00 Ton Burgers, Gelderse rampjaren door dijkbreuken en overstromingen
‘Genoegzaam geheel Gelderland was het tooneel der uiterste ellende’, schrijft J.C. Beijer na de overstroming van 1809. Dijkbreuken traden vaak bovenstrooms in het rivierengebied op, voor of achter Lobith. De oorzaak: het ijs. IJsdammen veroorzaakten opstuwing, dijken braken of liepen over. De deels bevroren rivier zocht zich een nieuwe weg naar beneden – over land. IJsschotsen beukten de wankele huizen en redding was moeilijk. Koninklijke aanwezigheid gaf troost en hulpacties steunden de getroffenen. Dat patroon herhaalde zich in 1820, 1855, 1861 en 1926. We kijken naar de overeenkomsten en verschillen in die jaren.
16.00-17.00 afsluitend drankje in het museumcafé
Locatie: Stedelijk Museum Zutphen
Symposium Gelderse rampen
Programma
10.30-11.00 uur Ontvangst met koffie
11.00-11.30 Jaarvergadering
Symposium: Gelderse Rampjaren
In 2022 wordt ‘het’ Rampjaar 1672 herdacht, waarin de Republiek der Verenigde Nederland te land en ter zee werd aangevallen door een overmacht aan Engelse, Franse, Keulse en Münsterse strijdkrachten. Voor Gelre, dat snel onder de voet gelopen werd, betekende dit het begin van een traumatische periode die op langere termijn tot verlies van politieke zelfstandigheid leidde omdat de Geldersen na hun snelle overgave weinig vertrouwen meer genoten in het machtige westen van de Republiek. Tijdens het symposium wordt aandacht besteed aan dit cruciale jaar, maar 1672 was niet het enige rampjaar. 1572 wordt dit jaar door een aantal gemeenten herdacht als het jaar waarin de Nederlandse natie geboren werd, maar voor sommige gebieden en plaatsen was ook dat een rampjaar als gevolg van oorlogsschade. En bovendien vonden in de vroegmoderne tijd velerlei rampen plaats, zeker niet alleen van politiek-militaire aard: epidemieën, extreem weer, muizenplagen en overstromingen. Ook overstromingen komen op het symposium aan de orde.
11.30-12.00 uur Christiaan te Strake – Introductie; Zutphen in 1672
Christiaan te Strake geeft een introductie over het Stedelijk Museum Zutphen en gaat in op het rampjaar 1572 voor Zutphen en op het beleg van Zutphen in 1672.
12.00-12.45 Ronald de Graaf – ‘Van de vierde orde’, Lodewijk XIV steekt de Rijn over op 12 juni 1672. Alles over de Passage du Rhin
Deze presentatie gaat over een roemruchte episode uit het Rampjaar: de Franse aanval bij het Tolhuis. Eerst laat De Graaf zien wat het ‘specifieke kenmerk’ is van de Gelderse geschiedenis: de offensieve en defensieve mogelijkheden van de grote rivieren. Daarna vertelt hij over de Passage aan de hand van zijn eigen onderzoek voor het Verhaal van Gelderland en dat van Ingrid Jacobs en Jochem van Eijsden. Dit geeft samen een goed beeld van de oversteek.
12.45-13.45 Lunch
13.45-14.30 Jacob Knegtel – Eeuwenlang oorlog. Brabant en de totstandkoming van de Zuiderwaterlinie
Collectief zijn we bekend met het verhaal van de Fransen die in het Rampjaar 1672 voor de Oude Hollandse Waterlinie stonden en daarmee Holland net niet in handen kregen. Dit verhaal vormt maar een deel van een groter verhaal: de landsverdediging van de Republiek. Een onderbelichte provincie speelt de hoofdrol in dat verhaal, namelijk Brabant. Dit gebied lag tussen de eeuwige oorlogsdreiging uit het zuiden en de Republiek in, en hier werd inundatie vanaf het begin van de 17de eeuw dan ook geperfectioneerd. Menno van Coehoorn legde hier uiteindelijk een waterlinie aan die een nieuw Rampjaar voor eens en voor altijd moest voorkomen: de Zuiderwaterlinie.
14.30-15.15 Marianne Kasteel en Johan Visser – Oorlog in de Achterhoek en Zutphen in 1572
In 2022 wordt het jaar 1572 uitgebreid herdacht. 1572 was een kanteljaar in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Lange tijd is het gezien als het begin van de ‘geboorte van Nederland’. Recente inzichten laten zien dat de strijd in 1572 veel kenmerken had van een burgeroorlog, zo ook in Gelre. In Oost-Nederland leidde graaf Willem van den Bergh de campagne. In hoog tempo kreeg hij de meeste steden in Gelre en Overijssel onder controle. Marianne Kasteel en Johan Visser onderzochten de gebeurtenissen in Gelre en staan in deze lezing stil bij de vraag hoe het kon dat de oorlog zo snel verspreidde en nadelig uitpakte voor veel inwoners.
15.15-16.00 Ton Burgers, Gelderse rampjaren door dijkbreuken en overstromingen
‘Genoegzaam geheel Gelderland was het tooneel der uiterste ellende’, schrijft J.C. Beijer na de overstroming van 1809. Dijkbreuken traden vaak bovenstrooms in het rivierengebied op, voor of achter Lobith. De oorzaak: het ijs. IJsdammen veroorzaakten opstuwing, dijken braken of liepen over. De deels bevroren rivier zocht zich een nieuwe weg naar beneden – over land. IJsschotsen beukten de wankele huizen en redding was moeilijk. Koninklijke aanwezigheid gaf troost en hulpacties steunden de getroffenen. Dat patroon herhaalde zich in 1820, 1855, 1861 en 1926. We kijken naar de overeenkomsten en verschillen in die jaren.
16.00-17.00 afsluitend drankje in het museumcafé
Locatie: Stedelijk Museum Zutphen